Article

Ngā urutaunga me te tautohunga manu

E whakapae ana kei te āhua 209 ngā momo manu whakawhānau i Aotearoa . Me pēhea tātou e mōhio he aha ngā momo manu e mātaitia ana e tātou? He āhuatanga tō ngā mea ora me ngā mea kāore i te ora e wehewehe ai tētahi i tētahi. Mā ēnei āhuatanga e āhei ai tātou te tautohu me te whakarōpū i ngā mea katoa e karapoi ana i a tātou. Ko ētahi o aua āhuatanga he mārama rawa, pērā i te hanga me te rahi o te ngutu, te tae me te rahi katoa o te manu. Ko ētahi kāore e pērā rawa te mārama, pērā i te korihi a te manu, te rahi a ō rātou hua, te tae me ngā rerekētanga i waenga i te uwha me te toa o te momo ōrite.

He aha e manu ai te manu?

Kua whakatauria ngā manu, kei raro i te karangatanga o te Aves, hei mokoweri ora nā runga i ō rātou āhuatanga motuhake. He huruhuru tō ngā manu katoa, he kōiwi anga roto , e rua ngā waewae, e rua ngā parirau, ka ngā, he mahana te toto, ka whakawhānau hēki. He rerekētanga hoki tō ngā manu – he tino rerekē te kiwi i te riroriro, i te kākā rānei. Kei ia manu ōna urutaunga, āhuatanga motuhake rānei e ora ai rātou i te whaitua e noho nei rātou.

Ngā urutaunga motuhake

Ko tētahi urutaunga e rerekē ai te manu i ētahi atu kararehe ko ō rātou huruhuru. He whakahoutanga o te kiri ā-waho, ka mutu, he mea nui hei whakariterite i te pūmahana o te tinana, me te rere anō hoki. Arā ngā momo huruhuru rerekē, he rerekē hoki te mahi a tēnā momo, a tēnā momo. E taea ai e te manu ngā heke tawhiti, ā-whakatere, nui whakaharahara, me ngā nekeneke mīharo. Heoi anō, kua urutautia ētahi manu – pērā i te kiwi, te moa, me te kākāpō – ki te oranga rere kore.

Ko te āhei rere koia te tino āhuatanga ōrite o ngā manu. Ehara i te mea ko te rere pūmau i te āhuatanga o te manu anake; e taea ana hoki e ngā peka me ngā ngārara te rere. Kua whakawhanaketia e ngā manu rere te pūnaha anga kōiwi kōmāmā ahurei me ōna kōiwi hahao. Ko te take o te whaturei manu (furcula) hei kaupare i te pēhanga nui o te poho i te auheke o te rere.

ore he niho o te manu – he ngutu kē tā te manu. He tino rerekē te rahi, te hanga me te tae o ngā ngutu puta noa i ngā momo manu rerekē katoa. Ko te kai a te manu me te wāhi noho ai ia e whakatau ai te ahurei o tōna ngutu.

Tautohunga manu

Ka mātaitai ana tātou i ngā manu i te wao nui, me mahara ki ngā āhuatanga e āwhina pea tā tātou tautohu i aua manu. Hei tauira :

  • te rahi me te hanga katoa

  • te rahi o te ngutu, te tae me te hanga

  • te rahi o ngā waewae, te tae me te hanga

  • te hanga me te rahi o te parirau

  • ngā tae – mehemea hoki he rerekē te tae o te upoko ki tō te tinana

  • kei hea rātou e noho ana

  • ngā tikang a noho kōhanga (he uaua pea te mātaitanga o tēnei)

  • ngā tikanga rere

  • te korihi manu.

Mā ētahi o ngā āhuatanga mārama pērā i te rahi, te hanga me te tae e ngāwari ake te tautohu i ētahi o ngā momo e mōhiotia whānuitia ana. He wā anō, mehemea ka kite tātou i te manu kāore e mōhiotia ana e tātou me tuhi kōrero mō te nui o ngā āhuatanga o ngā manu e taea ai hei tautohu i aua manu. Kei ngā paetukutuku pērā i NZ Birds Online, Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa me te iNaturalist te pūranga ātaahua o ngā āhuiatanga, ngā oro me ngā whakaahuatanga o ngā manu.

He nui te mōhiohio e ana ki te tautohunga o ngā manu i te whakaaturanga i raro iho nei. Whakamātauria ēnei i tō akomanga!

He aha tāu i kite ai? – te tautohu manu – Whakaaturanga

Tirohia he pēhea tātou e mātaitai i ngā manu me ō tātou rongo ā-karu, rongo ā-taringa hoki.

He hononga ki ngā pānui whakaahua, ngā tangi a ngā manu me ētahi atu rauemi i te whakaaturanga.

Ngā rauemi hononga

Ko ēnei rauemi i whakahua mai i ngā whakaatakiriata:

Ata 2: Tautohunga manu – Pokapū Akoranga Pūtaiao

Ata 3: Bird songs and calls – Te Papa Atawhai

Ata 4: Bird songs and calls – Te Papa Atawhai. He aratohu mana māra – Te Tatauranga o ngā manu o Aotearoa

Ata 5: He aratohu mana māra me Garden Bird Guide posters – Te Tatauranga o ngā manu o Aotearoa

Ata 9: Feathers and flight – Pokapū Akoranga Pūtaiao

Ata 10: Te mātaitanga o taku taiao – Pokapū Akoranga Pūtaiao

Ata 11: He aha ēnei manu? Anei ētehi kēmu kia whakamatau i tō mōhiotanga – Te Tatauranga o ngā manu o Aotearoa 

Rights: Nā Manaaki Whenua me Te Whare Wānanga o Waikato

Te āhua o te pūtaiao

He pūmanawa pūtaiao hiranga te mātaitanga hei whakawhanake i i te . He pūkenga nō anō i a tātou, ka mutu, he pūkenga ākona anō hoki. He nui ake te mātaitanga i tāu ka kite noa iho ai, he mea rarawhi i tāu e rongo ai, e whāwhā ai, e rongo hongihongi ai (mehemea ka taea). E tū ana ngā pūnaha pūtaiao me te pūnaha i runga i ngā pūmanawa mātaitanga kua āta whakawhanaketia. 

Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa 

He wāhanga tēnei tuhinga o tētahi huinga rauemi mā ngā me ngā t hei ruku a ko te akoranga, ko te māramatanga me te whai whakaaro anō ki te ao manu i tō tātou . Anei anō ētahi atu o te huinga rauemi: 

He kōrero kōpūtahi

Kei te Hub tētahi whānuitanga o ngā rauemi e whakaaturia ana ngā manu, tae atu ki:

Kimihia mai ētahi atu kōrero mō ngā manu māori pērā i te kiwi, ngā takahē, te kākā, ngā rakiraki o Aotearoa, ngā momo hoiho, ngā momo karoro, ngā ruru me ngā kererū.

Mō te katoa o ā mātou tuhinga me ngā ngohe, tirohia tō mātou marau manu.

Mō ētahi anō e pā ana ki ngā taupori, tirohia te Population biology.

Kua whakahou ā-take tā mātou pukapuka rongonui Building Science Concepts Book 3: Ngā Manu: Te hanga, Te Mahinga, me te Urutaunga whai tuhinga me te hekoheko e honohono ana i tēnei tino rauemi ki ngā ihirangi o te Hub.

Pūtaiao kirirarau

Protecting native birds he mea tūtohu tēnei i te tūranga whakahirahira o ngā kaipūtaia o kirirarau.

Me whai wāhi atu ki eBird hei taki uru i ngā raraunga kitenga i te roanga o te tau me te whakataurite i te raraunga huri noa mai i te ao.

Ka whakamahi te kaupapataiao kirirarau i runga ipurangi i te Seek, he taupānga tautohu momo.

Ngā tuhinga o Connected

Kei roto i te rangatū Connected a Te Tāhuhu o te Mātauranga ko ngā tuhinga me ngā rauemi tautoko kaiako e whai ake nei: The takeaway table, What Alice saw, Keep your cat inside me Bringing back the birdsong.

He āria ngohe

Birds in my backyard he rauemi whakaako whakawhiti-marau kua rite-ki-te-whakamahi tēnei.

Classifying bird adaptations ka whakamahi tēnei i ngā kāri me ngā tikanga nui hei tūhura i ngā ariā pūtaiao matua.

Etahi atu rauemi whai hua 

Anei etahi atu rauemi kia whai hua:

He whakamihi

Ko tēnei rauemi i waihangatia i te mahi tahi i a Manaaki a me Te Tatauranga Māra o .

Logos of Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

Manaaki Whenua me Te Tatauranga Manu Māra o Aotearoa

He whare rangahau Karauna a Manaaki Whenua. Ko tāna tino kaupapa ko te whakahau i te auahatanga i roto i te whakahaere i te kanorau koiora me ngā rawa whenua. Ko tētehi kaupapa ā-motu, ko Te Tatauranga o ngā Manu Māra o Aotearoa. Ko ngā raraunga e kohia ana mai i ngā kairangahau kirirarau hei awhina i ngā kairangahau me ngā kaiwhakamahi ki te marama me pehea te oranga, te noho a ngā manu i ngā wero taiao.

Rights: Manaaki Whenua – Landcare Research
Published:02 August 2024